De legende van de coca (uit sprookjesboek van de meisjes)
Het gebeurde in de tijd dat de blanke veroveraars aankwamen op onze bodem. De dagen die volgden op het bloedbad van Cajamrca waren er van verwarring, verlaten steden en velden, brandende tempels en weggerukte heilige schatten. Overal in de vlaktes en bergen waren er wanhopige indigeense vluchtelingen zonder huis, wenend om de dood van hun familieleden.
De onmenselijke conquistador, bedekt met ijzer en dodelijke stralen verspreidend met zijn vuurwapens, baande zich een weg naar met angst verlamde slachtoffers.
Een oude waarzegger, genaamd Kjana-chuyma, die op bevel van de inca’s ter dienst stond van de tempel van Isla del Sol (eilandje in het titicacameer nvdr.), was er, voor de aankomst van de blanken, in geslaagd te vluchten naar het meer, de heilige schatten van de tempel met zich meedragend. Om te verhinderen dat deze in de handen van de op macht beluste conquistadores zou belanden, droeg hij deze schatten naar de oostelijke oever van het titicacameer.
Vandaaruit hield hij de omgeving goed in de gaten om Pizarro en zijn mannen te zien aankomen. Toen dat op een bepaalde dag gebeurde, liet hij de schatten verdwijnen in het diepste stuk van het meer. De Spanjaarden wisten dat Kjana-chuyma de schatten had verborgen en sleurden hem mee voor folteringen en ondervraging. De waarzegger liets niet los hoewel hij zwaar gemarteld werd. Uiteindelijk lieten de Spanjaarden hem achter om op zoek te gaan naar de vermiste schatten.
Die nacht had Kjana-chuyma een koortsdroom. Hij droomde dat de Zon achter de bergen verscheen en hem toesprak: “ Mijn kind, je opoffering verdient een beloning. Vraag me wat je wenst en ik zal je wens doen uitkomen.”
Het oudje antwoordde: “Wat kan ik anders dan de bevrijding van mijn ras wensen en de vernietiging van onze gemene bezetters?”
“Arme stakker”, was het antwoord van de Zon, “Mijn krachten zijn helaas niet opgewassen tegen deze van de indringers. Hun God is veel machtiger dan ik. Bedenk dus een gift dat wel in mijn macht ligt.”
Ondertussen bereikte een groep vluchtelingen de plaats waar Kjana-chuyma tegen de dood vocht. Ze kwamen naar hem toe om hem te verzorgen. Hun ogen waren nat van verdriet om alweer een mogelijke dode in hun kringen. Op dat moment dacht de waarzegger aan de woorden van de Zon en besloot haar iets te vragen dat ver stond van goud of rijkdom, zodat de blanken het niet zomaar konden wegrukken en iets dat doeltreffend was voor alle ongemakken van het dagelijks leven.
Toen de Zon dat hoorde, wees zij hem op een plant met groene ovalen blaadjes. “Ik heb ze laten ontkiemen voor jouw en je broeders. Deze plant kan pijnen verlichten en vermoeidheid dragen. Door de blaadjes te plukken, te drogen en daarna erop te kauwen, kan je de effecten ervaren. Het sap van de plat is het beste geneesmiddel tegen alle pijnen van de ziel.”
Kjana-chuyma voelde dat hem weinig tijd op deze aarde restte. Hij richtte zich tot de omstaanders en vertelde hen over zijn contact met Inti, de godin van de zon, en over de magische plant die zij hen allen geschonken had. “Verzorg de plant met zorg. Hij zal je voedsel en troost geven. Op momenten van zware vermoeidheid, wel, kauw dan op deze bladeren en je zal nieuwe energie krijgen. Tijdens lange tochten waartoe de blanken jullie verplichten, wel, kauw op de bladeren en ze zullen je reis korter maken. Tijdens melancholische momenten zullen de bladeren je terug gelukkig maken. Wanneer de blanken echter dezelfde effecten willen ervaren, dan zullen zijn juist het omgekeerde voelen. Zij zullen enkel krankzinnigheid voelen. Zorg dat deze bijzondere plant niet uitsterft.”
Kjana-chuyma werd begraven tussen deze mysterieuze planten. Toen zij, de woorden van de oude waarzegger indachtig, begonnen te kauwen op de planten werd al hun pijn plots verlicht...
“La hoja de coca no es droga”
Deze zin staat hier te lezen op T-shirts die toeristen kunnen kopen. Hier in Bolvia staat coca niet gelijk met cocaine, integendeel: coca is "la hoja sagrada" (het heilige blad) Pas door chemische processen verandert coca immers in cocaine.
Cocabladeren zijn hier synonyie voor “indigeen” Het maakt deel uit van het dagelijkse leven: Je ziet uitgespuwde nerven op straat, je zit in naar coca ruikende busjes en bussen naast kauwende mannen met bolle kaken, cocathee is de meest klassieke thee die je hier kan drinken, mijnwerkers kauwen non-stop cocabladeren om het harde werk aan te kunnen en bij offeringen ontbreken de coca-bladeren niet en moeten de aanwezigen erop kauwen.
De Bolviaanse regering erkent het belang van coca voor de cultuur van het land en zijn inwoners, dus het laat een bepaalde oppervlakte (12.000 hectare) toe voorbestemd voor het kweken van coca, dit omdat coca zowel van economisch, medisch, sociaal als magisch belang is.
Dit was vroeger ook zo, de cocateelt gaat terug van de periode voor de inca’s, en tijdens de kolonisatie werd naast goud en zilver ook cocabladeren gebruikt als betaal- of ruilmiddel.
Ook nu nog geldt coca op het platteland als ruilmiddel.
Naast dit economische aspect heeft coca ook medische aspecten. Coca helpt namelijk tegen ongeveer alles. Wat je symptonen ook zijn (buikpijn, hoofdpijn, hoogteziekte, enz.), mensen stellen dan altijd voor om wat cocathee te maken.
Coca is ook een sociaal middel. Misschien te vergelijken met samen een sigaretje roken. Vooral mannen (van het platteland) kauwen coca, en als die samen zijn dan zitten ze gezellig te keuvelen met een dikke bolle kaak. De nerven van het cocablad worden niet opgegeten maar uitgespuwd, en er wordt voortdurend meer cocabladeren in de kaak gestoken.
“It promotes trust and is like a visiting card” , las ik ergens. En inderdaad, als je op het platteland, in de middle of nowhere bent, dan bedank of groet je mensen door een handvol cocabladeren te geven. Daarmee maak je hen altijd heel blij. Ik las ook dat men de hand vraagt van een vrouw, door bij haar familie langs te gaan en cocobladeren aan te bieden. Worden die aanvaard, dan betekent dat dat de familie akkoord gaat met het huwelijk.
Bij rituelen ontbreekt coca evenmin. Wij hebben dat meegemaakt bij de inzegening van casa de turismo. Die inzegening of “coa” vindt altijd plaats de 1e vrijdag van de maand, of het nu gaat om een nieuw huis, bedrijf of zelfs auto. Op de markt heb je een sectie vol “magisch” gerief. Je moet dan zeggen aan de verkoopster waarvoor je dings nodig hebt en dan geeft ze je de passende zaken. Voor de coa die wij meemaakten was dat een llamafoetus (vicunafoetussen zijn veel duurder, en in principe is het zelfs verboden er op te jagen), honing, appel, kalkstenen met symbolen in gekrast (bijvoorbeeld een tafel vol mensen voor een bedrijf, een huis, ...),wijn, chicha, wierook. De honing dient bijvoorbeeld om mensen te lokken naar het bedrijf net zoals de honing de bijen aantrekt. Al die dingen worden voor het “kampvuur” gelegd, natuurlijk met cocabladeren erover gestrooid. Alle aanwezigen moeten cocabladeren eten en om beurt bier of singani (Boliviaanse vodka) drinken. Voor je drinkt moet je wel een geut op de grond gieten voor “pacha mama”, moeder aarde. Daarna wordt er geknield voor het vuur, een kruisteken gemaakt (hier alweer een voorbeeld van de vermenging van het katholicisme en oeroude gewoontes), er worden dingen gezegd, er wordt alcohol op het vuur gesmeten. Dan werd het echt een beetje magisch, het vuur werd heel groot, en Julian en Nati (zij leidden de coa. Ze komen van het platteland en weten nog perfect hoe je een coa doet) raakten precies wat in trance. Toen het vuur weer rustig was, moesten we alcohol gieten in elke kant van het vuur.
 |
| Voorbeeld van offering, maar een coa is nog anders met een groot vuur |
(15%), U.K. (9.9%), France Coca will always be present in all important moments of their life because it is not only a product, but heritage as well. It is not only their most important element of their survival, but it also represents what is sacred to them, their culture, traditions and their endurance against abuse and exploitation
Coca is dus heel belangrijk voor de Boliviaanse cultuur. Maar er zijn ook negatieve kanten. Boeren vernielen bossen (door ze af te branden of bomen om te hakken) om nieuwe velden te kunnen maken. Niet alleen de deforestatie is zo’n negatief kantje aan cocavelden, ook erosie en pesticides hebben ook hun impact op het milieu.
Niet alleen om deze redenen maar ook door de cocaine die ervan wordt gemaakt, wordt het aantal cocavelden in de gaten gehouden (in de mate van het mogelijke want Bolivia is ongeveer 36 keer zo groot als Belgie). De Boliviaanse regering laat zoals gezegd maar 12000 hectare toe in legale zones van het land. Daarbij hebben de Verenigde Staten ook een aandeel, maar daarover straks meer. Eerst wat meer over de verdere side-effects van coca, namelijk: cocaine en coca-cola.
Cocaine
Bolivia is de tweede grootste producent van coca na Peru en de tweede grootste producent van cocaine na Colombia. De meeste cocaine die van de Boliviaanse cocabladeren wordt gemaakt wordt geconsumeerd in de Verenigde Staten.
Voor 297 gram cocabladeren bekom je na allerlei toevoegingen (cerosine o.a ) 1 gram cocaine. De cocaplant groeit tot 2 a 3 meter.
Belangrijk is hier dat “Perhaps the most damaging effect has resulted from the
processing, rather than the growing of coca”, vandaar dat men er hier op hamert dat het cocablad geen drugs is.
Coca Cola
Het originele recept van Coca Cola was gebaseerd op de medicinale voordelen van coca en werd als geneesmiddel voorgeschreven door dokters. In 1903 werd de cocaine uit het recept gehaald, maar bleef de coca-smaak behouden in het recept. The Coca-Cola company is het enige Amerikaanse bedrijf dat toestemming heeft voor het importeren en verwerken van coca. De cocabladeren komen vooral uit Peru, en in mindere mate uit Bolivia. The Coca-Cola company maakt zelf een soort siroop, en deze siroop wordt met zoetstoffen en vloeistoffen vermengt in de fabrieken buiten de Verenigde Staten. Dit omdat het recept nog altijd strikt geheim blijft. De locale fabrieken mogen zelf kiezen hoe zoet ze de Cola maken, rekening houdend met de gangbare smaken van elk land.
De V.S hebben een “coca eradication”programma, wat inhoudt dat ze Bolivia financieel willen steunen om de cocaproductie in toom te houden en cocaplantages te vernielen. Dit althans in het pre-Evo tijdperk. Sinds Evo aan de macht is, is het zowat koude oorlog tussen de Verenigde Staten en Bolivia. Evo voert een nogal sterke anti-VS politiek. Hij heeft de Amerikaanse ambassadeurs het land uitgegooid en vraagt alle Latijns-Amerikaanse landen om hem daarin te volgen, en riep de “coca eradictation” riep halt toe in 2008. In een van zijn eerste speeches zei hij: “Causachum Coca. Wanachun Yanquis!”, in de Aymara-taal betekent dit: Leve de coca plant, dood aan de Yankees. Evo was immers een eenvoudige cocaboer die het tot president heeft geschopt. Evo vernielt nu naar het schijnt op eigen houtje cocaplantages.
Contradictorisch: Dus de V.S wil de cocaplantages met man en macht vernielen, maar zij hebben de import ervan wel nodig voor hun sterkste en internationaal meest bekende merk. Zij consumeren ook de meeste cocaine ter wereld en verkopen aan Bolivia en andere Latijns-Amerikaanse landen veel chemische producten (Shell en andere chemische producten als ethyl ether, acetone o.a) die worden gebruikt om coca te verwerken tot cocaine.
 |
Boven: In april 2010 kwam in Bolivia Coca Colla op de markt, een bruine energiedrank met cocaextract en met een rood met wit logo. Onder: President Evo Morales, vroeger een cocaboer
|
+1.jpg)
